Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Mondot (pronunciau /mon'dod/~/mun'dod/[1]) ye una aldeya aragonesa d'o municipio de l'Aínsa-Sobrarbe, en a comarca de Sobrarbe y a provincia de Uesca. A suya población ye de 4 habitants (2018).[2]

Mondot
Lugar d'Aragón

Hibierno en Mondot.
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Lugar
 Aragón
 Uesca
Sobrarbe
l'Aínsa-Sobrarbe
Partiu chudicial Boltanya
Población
 • Total

4 hab. (2018)
Altaria
 • Meyana

647 m.
Distancia
 • 81 km
 • 30 km

enta Uesca
enta l'Aínsa
Codigo postal 22394
Fiestas 10 d'aviento
Patrons Sant Chuaquín
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Uesca
Semontano-Sobrarbe
Ríos Susía
Coordenadas
Mondot ubicada en Aragón
Mondot
Mondot
Mondot en Aragón

Ye una aldeya historica de o Elsón, localidat con un castiello de a que dependeba dende a Edat Meya. En chunto con o Elsón y con Chabierre d'o Elsón formaba un municipio, de nombre o Elsón, dende a constitución d'os primers achuntamientos modernos en 1834 dica l'absorción d'os tres nuclios en o municipio d'Alto Sobrarbe, en a decada de 1960.[3]

Cheografía editar

Mondot se troba en a parte altera de a valle d'o Susía, en o extremo sud d'a comarca de Sobrarbe, en o sector que se conoix como o Viello Sobrarbe.

En a suya posición, fa parte de a compleguera d'o barranco de Sant Chils, afluent directo de o Susía. Se troba en una zona de relieve relativament suave, anque debaixo de as garras d'a sierra de Sant Benedet, y chusto por dezaga de o lugar, cara ta l'ueste, a cota remonta bel poquet a poquet hasta coronar l'auguabatient que desparte a cuenca hidrica de o Susía con a d'o Vero, que ye representada por ista parte en l'altiplano d'Arcusa.

Con automobil, ye accesible por l'esbarro que naixe a debant d'o Mesón de Ligüerre, en a carretera autonomica A-138 (Balbastro-l'Aínsa), y que se torna una pista asfaltada que recorre a valleta d'o río Susía t'alto. En iste sentiu, cal pasar de largo Lamata, Chabierre y o Elsón, y solo aproximadament a 2,3 km de o Elsón amaneix Mondot. Por a contra, y como que a pista arriba a achuntar-se con a comarcal A-2205 (a carretera d'o Viello Sobrarbe) en a plana d'Arcusa, tamién ye accesible si se toma en sentiu descendent en o cruce con a dita carretera; p. ex. si se pilla ista vía dende Arcusa.

Historia editar

I ha mencions a Mondot en os documentos historicos dende o sieglo XII,[4] anque no se i conserva garra restas de fortificacions nian garra construcción tan antiga como ixo.

En os documentos mas recients, Mondot amaneix siempre asociau con o Elsón, en grau d'aldea u población menor y pendedera d'aquel atro lugar. Dende o sieglo XVI as casas mas fuertes de Mondot comparten con as d'o Elsón y as casas infanzonas de Chabierre l'administración d'os cuatro molins[5] que d'entre as tres localidaz teneban en o río, y s'asocian como concello.

En o sieglo XIX formaban achuntamiento de conchunta, integrando-se en un municipio moderno, que naix en 1834, y que se deciba o Elsón.[4] O municipio desapareixió en 1969, en fusionar-se con Arcusa, Santa María de Buil y Sasa de Surta ta formar o nuevo municipio d'Alto Sobrarbe. Alto Sobrarbe conoixió una existencia de solo que 12 anyos, y remató fusionau con o municipio de l'Aínsa ta formar l'actual termino de l'Aínsa-Sobrarbe en 1981.

Despoblación editar

Mondot ye una población que sufrió una firme despoblación por a suya situación d'isolamiento, en a segunda metat d'o sieglo XX, gosando quedar vueda y tot en a partir de 1976.[4] Anfortunadament, ixa situación s'ha revertiu parcialment en as zaguer dos decadas, pus bels vecinos que en marchón i son tornaus.

No teneba carretera dica 1950, cuan os propios vecins en fizon una a vecinal[4] que metese a pedanía en comunicación con o Elsón. A vía yera prou precaria y se mantenió en ixe estau dica la decada de 1990, cuan fue re-acondicionada por l'Administración.[4] Actualment, ye perfectament accesible con vehiclos de turismo convencionals. A electricidat i gosó arribar en 1975.[4]

Demografía editar

Evolución demografica
1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - 5 5 5

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
3 3 3 3 2 2 3 3 3

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- - - - - - - - -

1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Imáchens editar

Toponimia editar

Mondot ye un toponimo d'orichens latinas: <MONS, MONTIS, que significa «monte».[1][6] Manimenos, a presencia d'a terminación -ot en o nombre podría sucherir una orichen no estrictament romance.

Seguntes Ch. Tomás, ye poco probable que ista terminación -ot dimane d'a desinencia latina -OTTU[1], que ye a que ha dau a mayoría de terminacions augmentativas/peyorativas en -ot que existe en aragonés actual. Por cuentas d'ixo, tanto iste autor como l'investigador Manuel Benito Moliner coinciden en considerar que a terminación -ot puede estar d'herencio prerromano, especialment porque existe unatro toponimo muit semellant en a valle de Vio, o Mondoto, que toz os autors coinciden en clasificar como prerromán.[1]

Si isto ye cierto, a terminación -ot en Mondot podría estar mas proxima a las que se troba en belatros toponimos prerromans, como Oto u Broto, a on que a forma analoga d'ista terminación indica «alto»[1] (Broto <Berg + oto,[1] «montanya alta»; y por tanto podría estar que Mondot <*MONTE + oto, «tozal altero», «mont altero»).

Si a terminación -ot fuese a mesma en orichen que en Oto y Broto, no sería necesariament prerromana, porque os filologos Paul M. Lloyd y Jairo Javier García Sánchez amuestran que oto ye a evolución d'o latín ALTU d'acuerdo con una lei fonetica que perdió fuerza en o sieglo XII.[7][8] Esta mesma evolución fonetica se veye en atros toponimos peninsulars como Ribota (RIBA ALTA), Villota (VILLA ALTA) y Otura (ALTURA), por o que una etimolochía de Mondot a partir de MONT ALTU ye razonable con a sonorización dezaga de liquida de l'aragonés central (*Montoto > *Mondoto) y apocopa d'a o final (*Mondoto > Mondot).

Fiestas editar

Referencias editar

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 (es) TOMÁS ARIAS, Chabier (1999). El aragonés del Biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses. Uesca. ISBN 84-8127-095-4
  2. (es) «Mondot» en a subpachina «Relación de unidades poblacionales» d'o Insituto Nacional de Estadística; consultada o 13 de chulio de 2012.
  3. (es) «Olsón» en a subpachina «Alteraciones de los municipios en los Censos de Población desde 1842» d'o Instituto Nacional de Estadística, consultada o 5 de septiembre de 2011
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 (es) Mondot en a pachina Eripol.es; consultada o 13 de chulio de 2012.
  5. (es) Casa e infanzones de Sobrarbe, consultau o 13 de chulio de 2012.
  6. (es) Índice de pueblos del Alto Aragón, el orígen de sus nombres. Por Manuel Benito Moliner. Consultau o 13 de chulio de 2012.
  7. (es) Paul M. Lloyd: Del latín al español. Editorial Gredos, 2003, pp 308-309.
  8. (es) Jairo Javier García Sánchez: Atlas toponímico de España. Editorial: Arco/Libros, S.L., 2007, p 81.

Vinclos externos editar