Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

O karate (空手道, karatedo) ye un arte marcial d'ataque y d'esfensa, d'orichen chaponés, que consiste en concentrar toda la fuerza d'o cuerpo en un puesto determinau. Asinas, ye un arte d'autoesfensa con un aspecto espritual como función predominant.

Gichin Funakoshi, creyador d'o karate.

O karate (d'o chaponés kara: vueito y te: mán) u karate-do (o camín d'a mán vueita) ye una disciplina que se practica con as mans vueitas y o cuerpo desarmau. Os brazos y as garras s'entrenan ta que tiengan a mesma achilidat y potencia que un arma real. Pero mas que mas, se tracta d'entrenar o cuerpo y o esprito ta conseguir un dominio total d'a situación y poder asinas enfrontinar-se a l'oponent con a educación y a cortesía adecuadas.

A esencia de toda tecnica emplegada en o karate se concentra en o kime. Se tracta d'un ataque explosivo que acompanya cualsiquier ataque (golpe de punyo, patada de piet u una parata). Si una tecnica no va acompanyada de kime, no se puet considerar karate autentico. A la persona que practica el karate se li diz karateka (空 (kara, "vueda"), 手 (te, "man") y 家 (ka, "persona") y a l'uniforme d'entrenamiento y de competición que s'utiliza se li diz karate-gi, y se compone de chaqueta sin botons (uwagi,|上着 ), un pantalón, ( zubon |ズボン) y o cinturón, denominau Obi.

Con 50 millons de practicants en o mundo, lo karate ye lo segundo arte marcial y esporte de combate mas practicau dimpués d'o taekwondo con 60 millons, y muito mas que lo Judo que tiene 16 millons.

O karate esportivo ye modeladau y en gran parte privau d'o suyo component marcial y endrezau nomás a la competencia esportiva, perdendo parte de trucos letals que no se pueden fer en a competición. A organización responsable d'as reglas y competicions de karate a livel mundial ye a Federación Mundial de Karate (WKF d'as suyas siglas en anglés), reconoixida per lo Comité Olimpico Internacional (COI), y ha desenrrollau una serie de reglas comuns que richen toz los estilos d'o karate. Cal destacar que estió esporte olimpico en os Chuegos Olimpicos de Tokio 2020 nomás.

O karate como esporte olimpico editar

 
Pictograma d'o Karate (Kata).
 
Pictograma d'o Karate (Kumite).

O karate ha estau candidato a esporte olimpico nueu vegadas, pero no estió olimpico dica l'anyo 2020.

A lo contrario que o taekwondo (esporte d'amostranza en Barcelona 1992 y olimpico dende Sidney 2000) y o Judo (dende Tokio 1964) o karate no estió disciplina olimpica dica Tokio 2020, tot y que o taekwondo en as suyas dos modalidaz (WTF y ITF) ye una variación d'os estilos de karate (shudokan, shotokan y shito ryu respectivament, chunto a las tecnicas de pateo derivadas de l'arte y danza marcial coreana d'o taekyon). Esto tenendo en cuenta que se realizan numerosas competicions de karate a livel local, rechional, nacional, continental, internacional y mundial. Mesmo o karate ye incluyiu en numerosos eventos como: os chuegos mundials, os Chuegos d'Asia, os Chuegos Mediterranios y os Chuegos Panamericanos.

En l'anyo 2005, en a sesión 117ª d'o COI feita en Singapur, se decidió que lo Béisbol y lo Softbol no continarían en o programa olimpico d'os chuegos a partir de 2012, deixando asinas dos puestos disponibles pa la inclusión de nuevas disciplinas. Cinco esportes estioron examinaus per as comisión d'o programa olimpico: o patinache, o squash, o golf, o karate y o Rugby a siet. Dos estioron tenius en cuenta pa lo programa d'os chuegos de Londres 2012: lo squash y lo karate, que teneban lo 60% d'os votos necesarios a la suya favor, pero se requeriba una mayoría de ⅔ partes pa estar triaus. Dimpués d'una nueva sesión feita en octubre de 2009 en Copenaguen, se determinó qué ciudat levaría a cabo os chuegos de 2016, y cuáls serían os esportes incluyius. O karate se presentó per novena vegada y entre cinco esportes no olimpicos a triar no aconsiguió a mayoría de votos necesaria.

Tot y que se li yera considerando pa los olimpicos de 2020, dimpués d'a reunión d'o comité executivo d'o COI que se realizó en Rusia o 29 de mayo de 2013, se decidió que o karate de conchunta con o wushu y atras disciplinas no relacionadas con as artes marcials, no serían teniu en cuenta pa estar incluyiu en os Chuegos de 2020. Igualment esta decisión estió ratificada en a sesión numero 125 d'o COI levada a cabo en Buenos Aires, Archentina, en setiembre de 2013.

Finalment o 3 d'agosto de 2016, o Comité Olimpico Internacional (COI) aprebó incluyir cinco nuevos esportes pa os Chuegos Olimpicos de Tokio 2020: béisbol/sóftbol, surf, escalada esportiva, karate [1] y skateboarding.[2]

Se disputoron una preba femenina y unatra masculina de kata (series de movimientos) y tres pesos per sexo en kumite (combate).[3]

Dimpués d'os Chuegos Olimpicos de Tokio o karate deixó d'estar esporte olimpico[4] y estió substituyiu en favor d'atras disciplinas como o break dance.

practicants famosos editar

O mas conoixiu entre os practicants ye o fundador y creyador d'o karate Gichin Funakoshi, atros d'os practicants mas famosos y conoixius son actors que participant en cintas d'artes marcials como per eixemplo Jean-Claude Van Damme, Dolph Lundgren, Wesley Snipes, Michael Jai White, Katheryn Winnick, Taylor Lautner u Donnie Yen. Chuck Norris en primeras estió campión de karate y dimpués actor.

Referencias editar

Vinclos externos editar