Falz

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A falz (d'o latín < FALCE) ye una ferramienta agricola tradicional que se'n feba uso en segar, cheneralment ta cerials u bellas vegatas altras hierbas de mida semellant, antes de no cheneralizar-se l'emplego d'as modernas maquinas segaderas.

Una falz.

A suya mida la fa mes manullable que no la dalla ta cuan cal obtener nomás una parte d'a espiga u ta cuan no cal sique segar una finca chicota, a on que sería canso de fer servir l'anterior per a necesidat d'esmolar-lo a ormino. O canto d'a fuella d'as falces no cal esmolar-la tanto como las dallas, y muitas d'as fuellas emplegan ya dende fa tiempo a bora u ripa aserrallada ta guaranciar que marche por mas tiempo.

A suya forma tradicional ye una ferramienta feita d'una fuella en forma de meya luna enchascata en un mango curto, no guaire mes que l'amplura d'a man que l'ha de cullir. A largaria d'a fuella puede estar variata, dende bels 30 cm de belas falcetas ta segar matas dica la setantena de centimetros.

Os orichens d'ista ferramienta son antigos y se'n suposa lo uso dende la epoca d'os primers pueblos neoliticos, que las feban de piedra calsinosa u mesmo de ueso d'animal, mientres que con as primeras civilizacions de mesopotamia o suyo disenyo s'heba perfeccionato apresentando totas ellas ya ixa forma caracteristica de letra C en a fuella.

Per a suya periglosidat como ferramienta de tralla, os segadors soleban levar en l'altra man, ixa que heba d'aguantar o faixo d'espigas mientres yeran segadas, una protección d'estructura semellant ta un zueco, feita por un regular de madera, clamata zoqueta u soqueta.

Simbolismos

• A falz, chunto con un martiello, ye lo simbol d'a unión entre obrers y labradors. Iste simbolo s'ha feito servir per a mayoría de partius politicos d'ideolochía comunista y tamién yera clavato en a bandera de l'antiga Unión Sovietica.
• L'Himno de Catalunya reculle, como producto d'os feitos escayeixitos en o sieglo XVII mientres a Guerra d'os Segadors, bels versos que dicen bon cop de falç (buen falzazo) mentando asinas a relación uei cuasi simbolica d'ista ferramienta con a luita d'os labradors de muitos puestos d'a Corona d'Aragón (anque con especial violencia en Catalunya) ta conservar os dreitos forals d'a Corona contra as prebatinas d'hechemonizar os reinos d'a Corona Hispanica en ixas envueltas.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre falces.