Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Chasón (en griego antigo, Ἰάσων) ye un heroi griego.

O Chasón de Gustave Moreau (Museo de Orsay).

Chenealochía editar

Seguntes as diferents versions, a suya mai estió Alcimene, filla de Filaco, u bien Polimede, tía d'Odiseu, encara que tamién son mencionadas Polimela, Eteoclimene, Polifeme u Teogneta.[1] Su pai estió Esón, rei de Yolcos dica que su propio chirmán, Pelias, lo destronó. Seguntes unatro relato, Esón confió o reino a o suyo chirmán Pelias, dica que Chasón aconseguise a mayoría d'edat.

Chasón reclama o trono de Yolco editar

Un día que Pelias, tío de Chasón, fuo a consultar sobre o suyo esdevenidor, estió advertiu por l'oraclo que tenese cudiau con un hombre calzau con una sola sandalia, porque metería en periglo o suyo trono.

Chasón fue educau por o centauro Quirón dica que estió adulto. Cuan cumplió os vinte anyos, se dirichió a Yolco disposau a recuperar o trono que por herencio le perteneixeba. Vestiba de traza extranya, cubierto con una piel de pantera, con una lanza en cada man y con o piet ezquierdo descalzo, seguntes cualcuns porque heba perdiu una sandalia cruciando un río. Con iste vestuache se presentó en a plaza publica de Yolco en o momento en que su tío Pelias se disposaba a celebrar un sacrificio. Pelias no lo reconoixió, pero tenió espanto por l'extranchero descalzo. Chason remanió con su pai Esón cinco días y a o sexto se presentó a Pelias y le reclamó o trono que lechitimament le perteneixeba. Pelias decidió aluenyar-lo d'a suya tierra ninviando-lo a una dificil misión: viachar dica a Colquida (a lo piet d'o Cáucaso), y trayer d'allí o vellocino d'oro, a piel d'un mardano fabuloso que heba salvau a vida a Frixo, antipasau de Pelias, y l'heba tresladau a la Colquida. Allí Frixo ofrió en sacrificio a Zeus iste mardano y dimpués regaló a piel de l'animal, que yera d'oro, a o rei Eetes. Iste lo consagró a Ares y lo depositó en un arbol guardau por dos toros que lanzaban fuego por a boca y una serpient que nunca adormiba. Seguntes unatra versión, o propio Chasón, inspirau por Hera, s'habría imposau a realización d'a preba. Y ye que, en presentar-se debant de Pelias, iste advirtió o suyo piet descalzo y, comprendendo o periglo que le anunciaba l'oraclo, le preguntó qué castigo imposaría a un individo que consipirase contra o suyo rei. Chasón contestó que lo ninviaría a conquerir o vellocino d'oro, respuesta que se tornó contra él.

Viache d'os Argonautas editar

 
A nau Argo.
Ta más detalles, veyer l'articlo Argonautasveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Viache d'ida ta la Colquida editar

Chason solicitó alavez la aduya de Argos, fillo de Frixo, y, por consello d'Atena, construyó a nau Argo, que heba de conducir a la Colquide, acompanyau d'un grupo de herois griegos que o suyo numero oscila entre 45 y 69 seguntes as diversas fuents, que prenioron o nombre d'Argonautas (mariners d'Argo). Reunius os Argonautas, se facioron a la mar endrezando-se t'a Colquida.[2][3]

No guaire dimpués plegoron a la isla de Lemnos, an solament habitaban mullers. a reina, Hipsipila, que s'enamoró de Chasón, le contó que as mullers d'a isla heban estau castigadas por a diosa Afrodita, por no rendir-le culto, impregnando-las d'una olor tan desagradable que os hombres las heban refusadas, ta unir-se con mullers d'as islas vecinas. En venganza, as lemnias matoron a os hombres d'a isla. Os Argonautas remanioron en a isla un tiempo, s'unioron amorosament a ellas y dimpués se marchoron. Chasón tenió dos fillos de Hipsipila como resultau d'ixo clamaus Euneu y Nebrofono.[4]

Dimpués de pasar por cualques países, plegoron en Salmideso a on troboron a Fineu, ciego y devinador, a qui os Argonautas aduyoron a desfer-se d'as Harpias, monstros voladors con rostro de muller, unglas y alas, que, complindo un castigo imposau por os dioses, impediban que Fineu se podese alimentar.

Fineu, en agradeiximiento, informó a os Argonautas sobre o camín a seguir dica a Colquida y amás les dició cómo podeban superar o periglo que les asperaba en plegar a las Penyas Azuls, dos penyas granizas, flotant, en contino movimiento, que chocaban entre ellas escachando a toz os que miraban de pasar entre ellas.

Obtención d'o vellocino d'oro editar

 
Chasón torna con o vellocino d'oro en una cratera roya d'Apulia, c. 340-330 a.C.

Superau iste obstaclo, plegoron en la Colquida. Chasón anunció a o suyo rei, Eetes, o suyo proposito. Iste le dició que le deixaría levar-se o vellocino d'oro si antes aconseguiba chunyir a os dos toros que lo guardaban, labrar un campo con éls, lanzar sobre os sulcos uns dients que heba entregau Atena a o rei y dimpués vencer a la serpient que nunca adormiba y que remaniba a lo piet de l'arbol an se trobaba o vellocino. Medea, a filla d'o rei Eetes, que yera feiticera, s'enamoró apasionadament de Jasón y aduyó a iste a levar a buen termin a suya acción (previo compromiso de Chasón de levar-la con él a Yolcos), metendo en practica a suya broixería.

Dio a Chasón una poción machica ta que no le fesen danyo os toros monstrosos. Habendo aconseguiu chunyir a os toros, lanzó os dients sobre os sulcos feitos en a tierra. D'éls brotoron cientos d'hombres armaus que se lanzoron contra l'heroi, pero iste, seguindo as instruccions de Medea, lanzó una piedra entre éls y os exercitos s'enfrentoron entre éls. Dimpués, Medea provocó un terrible suenio a la serpient, Chasón s'apoderó d'o preciau pelello y fuyió con os suyos hombres, con Medea y con o chirmán d'ista, Apsirto, en a suya embarcación.

Asasinato d'Apsirto editar

Os hombres de Eetes apercazoron a nau y Medea mató a o suyo chirmán, que yera un nino, lo despedazó y lo tiró ta o mar. O rei Eetes replegó as restas d'o suyo fillo y perdió de vista a os Argonautas.[5] En unatra versión, Apsirto no yera nino, sino un hombre adulto que estió ninviau por Eetes a o mando d'un grupo de colcos armaus en persecución d'os Argonautas. Los aconsiguió en a Mar Hadriana, en a corte de Alcinoo en Istria. Allí Alcinoo s'ofrió como chuez y dició como secreto a la suya esposa Arete que decidiría tornar a Medea a os colcos si yera virchen pero en caso contrario se la daría a Chasón. Arete informó a Chasón d'ixo y a nueit anterior a o chudicio se chitó con Medea, por lo cual a l'atro día, fue entregada a o suyo esposo. Apsirto no se conformó y continó engalzando a os Argonautas dica una isla en a cual Chasón yera fendo sacrificios y estió a on Chasón asasinó a Apsirto.[6] A vegadas se considera que l'asasinato estió fruito d'una conspiración en a cual intervinió tamién Medea.[7]

Tornada ta Yolco editar

Entre o viache de tornada d'os Argonautas, istos habioron de sortiar cuantos periglos antiparte d'a persecución d'os colcos: tronadas, l'asedio d'as Sirenas, l'ataque d'os monstros Scila y Caribdis u l'ataque d'o chigant Talos. A la fin plegoron en Tolco. Allí Chasón entregó o vellocino a Pelias y tramó a suya muerte con aduya de Medea. Ella convenció a las fillas de Pelias que podría tornar a la choventut a su pai si lo partisen en trozos y lo fesen cocer. Asinas lo facioron y provocoron a muerte d'o rei. Acasto, fillo de Pelias, forachitó a Chasón y a Medea de Yolco.[8]

Chasón y Medea en Corinto editar

Alavez Chasón y Medea fuyoron ta Corinto, a on vivioron felices entre diez anyos. Tenioron dos fillos. Pero mas tarde Chasón repuyó a la suya muller ta casar-se con Glauca, filla de Creonte, o rei de Corinto. Medea, ta vengar-se, acabó con a vida de Glauca y con a d'os fillos que heba teniu con Chasón, Mermero y Feres.[9]

Expedición contra Yolco y muerte editar

Dimpués d'isto, Chasón tornó ta Yolco en una expedición de castigo de conchunta con Peleyo y os Dioscuros contra o rei Acasto y a suya esposa. Saquioron a ciudat y Chasón u o suyo fillo Tesalo ocuporon o trono. I hai cuantas versions sobre a suya muerte: se deciba que se i heba suicidau a causa d'a trachedia causada por Medea pero tamién existiba a tradición que heba muerto en cayer-le dencima un trozo de madera d'a nau Argo.[10][11][12]

Chasón y o cine editar

I hai cinco cintas que tractan sobre o viache d'os argonautas en busca d'o vellocino: Jason and the Argonauts, 1963, (Chasón y os argonautas en aragonés) dirichida por Don Chaffey en o cual destacoron os efectos especials de Ray Harryhausen, (2000) un cinta ta televisión producida por Hallmark, Medea (1969) de Pier Paolo Pasolini con María Callas, Os gigantes de Tessaglia (1961) y Hércules (1958), amás de l'adaptación ta televisión de Medea (1988) dirichida por Lars von Trier.

Referencias editar

  1. Antonio Ruiz de Elvira. Mitología clásica, pág. 265-266. Madrid, 1982. ISBN 84-249-0204-1
  2. Apolodoro, Biblioteca mitolochica i,9,16
  3. Antonio Ruiz d'Elvira. Mitolochía clasica, pág. 275.
  4. Apolodoro, Biblioteca mitológica i,9,17.
  5. Apolodoro, Biblioteca mitológica i,9,23-24.
  6. Higino, Fábulas 23.
  7. Apolonio de Rodas, Argonáuticas iv,410-470.
  8. Apolodoro, Biblioteca mitológica i,9,26-27.
  9. Apolodoro, Biblioteca mitológica i,9,28.
  10. Apolodoro, Biblioteca mitológica iii,13,7.
  11. Antonio Ruiz de Elvira. Mitología clásica, pág. 295-296.
  12. , Pierre (1981), Diccionario de mitología griega y romana, Barcelona: Ediciones Paidós. ISBN 84-7509-166-0.