Chaca
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Chaca (Jaca en castellano) ye una ciudat y municipio aragonés de Uesca, capital d'a comarca de Chacetania y d'o partiu chudicial de Chaca.
Chaca | |||
Municipio d'Aragón | |||
| |||
Entidat • País • Provincia • Comarca |
Municipio Aragón Uesca Chacetania | ||
Partiu chudicial | Chaca | ||
Superficie | 406,3 km² | ||
Población • Total |
13 620 hab. (2013) | ||
Altaria • Meyana |
818 m. | ||
Distancia • 75 km |
enta Uesca | ||
Alcalde | Víctor José Barrio Sena | ||
Codigo postal | 22700 | ||
Chentilicio | Chaqués/a[1] | ||
Parroquial • Diocesi • Arcipestrau • Parroquia |
Chaca Chaca-Berdún 3 parroquias[nota 1] | ||
Ríos | Aragón y Gas | ||
Coordenadas | |||
Web oficial |
Tien una población de 13 620 habitants en una superficie de 406,3 km².
Cheografía editar
Ye situada a lo norte d'a provincia, en a dentrada d'a val de l'Aragón, a la uembra d'o mont Uruel, en o Pireneu central, a 818 metros d'altaria sobre o livel d'a mar y a una distancia de 75 km d'a ciudat de Uesca, a capital d'a suya provincia.
Iste municipio ye un d'os millors puestos ta practicar os esportes d'hibierno, amás d'estar una población de gran vitalidat.
O municipio ye dividiu en 8 partes a on son distribuitos os barrios rurals de Chaca: a baixa val d'Estarrún, o Campo de Chaca, a Garcipollera, Soduruel, a val Ancha, a val Estrecha, a val d'Avena y a val d'Atarés.
Historia editar
Claudio Ptolomeu en o Sieglo II nombra Iacca como una d'as 16 ciudaz de los bascons en a suya obra Geographikè Úphégesis, en o capítol 6, 66[2]
En tiempos d'Al-Andalus u dominación musulmana d'a Peninsula Iberica l'antiga Iacca yera despoblada u poco poblada. A principios d'o sieglo sieglo XI Chaca yera un simple castrum y no una ciudat. Un texto de 1020-1030 diz en latín d'o castro que se diz Chaca.[3]
Arredol de 1150, a mayor parte d'os habitants d'a ciudat de Chaca yeran d'orichen "franco", ye decir, occitans.[4]
Toponimia editar
Bi ha un barrio con nombre occitán Burnau. Ye intresant o toponimo Llano de Samper, probable castellanización recient de "Plano de Sant Per".
Demografía editar
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE. |
Administración editar
Reparto de concellers editar
Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
Partido de los Socialistas de Aragón | 5 | 7 | 5 | 6 | 5 | 6 | 8 | 8 | 5 | 6 | 6 |
Partido Popular | - | 10 | 9 | 7 | 7 | 6 | 5 | 5 | 8 | 5 | 3 |
Partido Aragonés | - | - | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 |
Chunta Aragonesista | - | - | - | 1 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
Más Jaca Podemos-Equo | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 |
Vox | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 |
Ciudadanos | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 0 | 1 |
Cambiar Chaca | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - |
Aragón Sí Puede | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - |
Centro Democrático y Social | - | 0 | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | - |
Unión de Centro Democrático | 10 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Movimiento Comunista de Aragón | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Total | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 |
Alcaldes editar
Esporte editar
- O Club Hielo Jaca ye un club esportivo de hockey chelo y o club aragonés con mas títols a nível estatal.
- O fútbol ye representau por o Jacetano Club de Fútbol.
Instalacions esportivas editar
Entre as instalacions esportivas de Chaca cal destacar as pistas de chelo, a viella ye una d'as pistas de chelo mas antigas d'Espanya y en l'anyo 2007 se contruyó o nuevo pabillón de chelo de Chaca que prencipió a funcionar en l'anyo 2008.
Cultura editar
Chuntament con Aulorón, se hi celebra lo Festival Folklorico d'os Pireneus, alternando la suya celebración un anyo en cada ciudat.
Puestos d'intrés editar
Molimentos relichiosos editar
- Seu de Sant Pero de Chaca, una ilesia d'estilo romanico y adedicada a Sant Pero.[9] Ye la seu bispal y tamién ye ilesia parroquial.
- Ciudadela.
- Ilesia de l'Immaculau Corazón de María, una ilesia moderna, d'o sieglo XX, que ye ilesia parroquial.
- Reyal monesterio d'as Benedictinas de Chaca.
- Ilesia de Sant Chaime o Mayor, una ilesia en estilo romanico, que tamién ye ilesia parroquial.
Molimentos civils editar
- Viella pista de Chelo, una d'as mas antigas (data de 1972) y que ha estau escenario de muitos eventos esportivos, tanto a ran nacional como internacional;
- Nueva pista de chelo, chunto a la viella pista de chelo y construita en 2007 ta celebrar o FOJE.
- Fuerte de Rapitán, sito en un d'os tozals d'arredol de Chaca.
- O paseo d'as sernas, ye un paseyo con vistas ta a val, dende astí se i vei o río Aragón.
- Palacio de Congresos, edificio multifuncional chestionau por o Concello de Chaca.
Museus editar
Comunicacions editar
- N-330.
- N-240.
- O canfranero, linia de meya distancia 56: Zaragoza-Canfranc, operada per la companyía Renfe.
Personalidaz naixidas de Chaca editar
Categoría principal: Naixius de Chaca.
- Rafael Andolz Canela (1926-1998), lexicografo, escritor y etnologo.
- Julián Borderas Pallaruelo (1899-1980), politico).
- Carlos Castán Usieto (1984- ), futbolista.
- Carlos Pauner (1964- ), alpinista.
- Diego Ruiz Asín (1977- ), esquiador.
- María Josefa Yzuel (1940 - ), cientifica.
Notas editar
Referencias editar
- ↑ (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
- ↑ (Schulten 1927: 230-232)(Canto 1997)
- ↑ Antonio Ubieto Arteta Historia de Aragón. La formación territorial Anubar ediciones, 1981 pp11-13
- ↑ (es) Historia de Aragón, dirichida por Eloy Fernández Clemente, La Esfera de los Libros, Madrit, 1ª edición, ISBN 978-84-9734-722-8, pachina 269.
- ↑ Archivo Electoral
- ↑ (es) Armando Abadía Conte en a Gran Enciclopedia Aragonesa. Se note que lo segundo apelliu i ye entivocau.
- ↑ (es) Enrique Villarroya Saldaña en a pachina web d'as Corz d'Aragón.
- ↑ (es) Consulta el listado de alcaldes que han sido proclamados en Aragón en Heraldo de Aragón
- ↑ (es) Jaime Cobreros Aguirre: Las rutas del románico en España. Volumen II: Aragón, Cataluña, Navarra, País Vasco y La Rioja, Grupo Anaya, S.A., Madrit, 2004, 1era edición, ISBN 84-9776-112-X, p.149.
Vinclos externos editar
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Chaca.
- Concello de Chaca.
- Turismo en Chaca.
Municipios d'a comarca d'a Chacetania | |
---|---|
Aísa | Ansó | Aragüés de lo Puerto | Artieda | Bailo | Borau | A Canal de Berdún | Canfranc | Castiello de Chaca | Chaca | Chasa | Fago | Mians | Puent d'a Reina de Chaca | Salvatierra d'Esca | Santa Cilia | Santa Cruz d'as Serors | Sigüés | Val d'Echo | Villanuga |
Lugars y barrios rurals de Chaca | |
---|---|
Poblaus: Abai | Avena | Ara | Araguás d'o Solano | Ascara | Asieso | Atarés | Badaguás | Banaguás | Baraguás | Barós | Bernués | Bescós de Garcipollera | Binué | Botaya | Caniars | Chaca | Espuéndolas | O Fraixinal | Gracionépel | Guasa | Guasillo | Ipás | Latiesas Altas | Latiesas Baixas | Lerés | Martillué | Navasa | Navasiella | Novés | Orante | Osia | Puerto d'Astún | Ulle | Villanoviella | Xarlata Despoblaus: Acín | Altasobre | Aspriella | Bataraguá | Bergosa | Bescansa | A Carrosa | Frauca | Larrosa | Sant Climent | Sasal | O Segaral | Uruén | Yosa de Garcipollera |