Carbón
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O carbón (d'o latín < CARBONE) ye una roca sedimentaria d'orichen organico, de color negra y combustible, y muy rico en l'elemento quimico carbonio.
Gosa localizar-se baixo una napa de loseta y dencima una napa d'arena y tiza.
Se creye que a mayor parti d'o carbón se formó mientres o periodo carbonifero (fa 280 a 345 millons d'anyos).
As suyas aplicacions son prencipalment:
- Combustible
- Coque (repui d'o carbón).
- Plastico
Existen 4 tipos de carbón, seguntes o suyo poder calorifico y d'a suya antigüidat:
O carbón en Aragón editar
O prencipal tipo de carbón en Aragón ye o lignito. A mayor parti s'extraye en as Cuencas Meneras, en o norte d'a provincia de Teruel: Utriellas, Estercuel, Gargallo y Val d'Arinyo y atras mas chicotas como as de Castellot.
Dimpués s'emplega prencipalment como combustible ta las centrals termoelectricas de Aliaga, Escatrón, Escuita y Andorra
Tamién bi ha atra cuenca menera de lignito en a confluencia de l'Ebro y a Cinca entre as provincias de Uesca y Zaragoza en as localidaz de Mequinenza, Torrent d'a Cinca, Viliella d'a Cinca y Fayón, encara que hue en día ya no s'extraye carbón.
Bi ha lignitos d'o Cenozoico en a compleganza d'o río Isabana en os lugars de Capella, Laguarres y Caixigar. En Sallent de Galligo tamién bi ha hullas d'o Carbonifero (Paleozoico superior), encara que hue estas menas ya no s'espleitan.
Costumbres editar
En Navidat se dice que os Reis Magos trayen carbón a los ninos que han estato malos toda l'anyada.